Rusya- Ukrayna savaşının ardından Rusya dolar ve Euro’ya erişimi kısıtlanmasına rağmen Ruslar ekonomik kaygıların etkisiyle karaborsaya girdiler ve yurtdışındaki banka hesaplarına yöneldiler.
Rusya Merkez Bankası verilerine göre kısıtlamalara rağmen Rusya’dan yapılan para çıkışı savaş önceki seviyelere dönmek yerine bu yıl da devam etti.
Rusların yabancı bankalardaki mevduatları, savaş başladığından bu yana iki katından fazla artarak nisan ayı itibarıyla 5,4 trilyon rubleye yani 67,3 milyar dolara ulaştı. Yurt dışındaki döviz hesaplarına aylık ruble akışı ise savaş öncesi seviyelerin 5 katından daha yüksek seviyelere ulaştı.
Ruslar, rublelerini dövize çevirmek için resmi olmayan döviz tüccarlarına akın ederken bazıları ise hâlâ dolar hesabına ve Visa kartlara sahip olabilecekleri Gürcistan, Kazakistan ve Ermenistan gibi komşu ülkelerin bankacılık sistemlerine sığındı. Bazıları ise paralarını Rusya’dan çıkarmak için kripto varlıklara döndü.
Bu yöntemlerle Ruslar, ocak ayından bu yana yurt dışına 37 milyar dolar kaçırmış oldu.
KOMŞU ÜLKELERİN BANKALARI KULLANILIYOR
Petersburg’da yaşayan ve zamanının bir kısmını yurtdışında geçiren bir yatırımcı ve finans blog yazarı olan Stepan Ermakov için, birikimlerini Rus bankalarından çıkarma arayışı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal ettiği 24 Şubat 2022’de başladı. Ermakov, St. Petersburg’da geceleri yeniden doldurulan ATM’leri takip ettiğini ve Rus merkez bankası limit koyana kadar ABD doları çektiğini söylüyor.
Doların rubleden daha istikrarlı olduğunu söyleyen Ermakov diğer bir yandan ise dolarını Avusturya’daki Raiffeisen Bank International’daki Rus hesabından ABD’deki bir aracı kurum hesabına ve ayrıca Ermenistan ve Gürcistan’daki banka hesaplarına aktarıyor.
Ermakov, her şeyi ruble olarak tutmanın tehlikeli olduğunu söylerken, tehlikeli senaryolardan birinin ise petrol ve gaz sektöründen gelen azalan bütçe gelirlerini kormak için rublenin devülasyona uğramasını olduğunu söylüyor.
“YABANCI BANKALARA KAÇIŞ ARTACAK”
Ruslar, rubleden dövize ve yurtdışındaki bankalara kaymalarının birçok nedeni olduğunu belirtiyor. Bu nedenler arasında enerji yaptırımlarının etkisiyle rublenin dolar karşısında bu yıl yüzde 8 değer kaybetmesi, yaptırım uygulanan Rus bankalarının sayılarının artması ve yabancı işlem seçeneklerinin kısıtlanması yer alıyor. Hükümet mali kaosu durdurmak için uygulanan sermaye kontrollerini gevşetse de birçok Rus kontrollerin yeniden uygulanmasından korkuyor.
Yatırım bankası Renaissance Capital’de Rusya ekonomisti Sofya Donets, bu yıl yabancı bankalara 30 milyar dolar daha yatırım yapılmasını beklediğini ifade ederek Rusya ekonomisindeki belirsizliğin her zamanki gibi yüksek olduğunu ve bununda potansiyel gelir kayıpları anlamına geldiğini söyledi.
Donets, sermaye çıkışlarının henüz politikacılar için endişe verici seviyelere gelmediğini söyledi. Rusya petrol satışları sayesinde hâlâ önemli miktarda döviz geliri elde ediyor ve cari fazla veriyor. Ancak cari fazla seviyesi, enerji yaptırımlarının petrol gelirlerinde düşüşe sebep olmasıyla birlikte geçen yılın rekor seviyelerinden geriliyor.
KISITLI İMKANLAR WEB SİTESİ KURMAYA İTTİ
Rusya, savaşın ilk aşamalarında uyguladığı yurt dışına para çıkarılmasına karşı koyduğu bazı kuralları gevşetti. Fakat para çekme limitleri ve bankaların sahip oldukları yabancı para biriminden vazgeçme konusundaki isteksizliği Rusları dolar ve Euro elde etmek için kısıtlı imkanlar tanıdı.
Yüzbinlerce Rus, özellikle zorunlu askerlikten kaçmak isteyen erkekler, ülkeyi terk etti ve paralarını yanlarında getirdi. Bazı Rus şirketleri yurtdışına taşındı. Bazı Ruslar ise yurtdışındaki mal ve hizmetleri satın almak için yabancı hesaplar açtılar.
Geçen yılın mart ayında savaşı protesto etmek için Rusya’dan ayrılan Andrey Avramenko, parasını çekmeye çalışırken bankaların yüksek düzeyde incelemesi nedeniyle bir işlemin gerçekleşmesi için 40 gün bekledi. Avramenko daha sonra uluslararası ödemelerle ilgili deneyimleri toplayan bir web sitesi olan Ohmyswift.ru’yu kurdu. Site, yeni zorluklar ortaya çıktığında ani artışlarla birlikte günde yaklaşık 2 bin ziyaretçi sayısına ulaşıyor.
ELDEN PARA ALIŞVERİŞİ YAPTILAR
Para transferleri uzun süren Ruslar, yabancılarla para alışverişi yapmak gibi riskli yöntemlere başvurmak zorunda kaldılar. Avramenko geçen yıl Telegram kanalında tanıştığı biriyle yaklaşık 400 bin rubleyi Euro’ya çevirdi. Avramenko, Euro aldığı kişinin Rusya’daki Sberbank hesabına dijital olarak ruble gönderirken, nakit Euro’yu ise Budva’daki bir restoranda buluşarak aldı.
Çoğunlukla düzenlenmiş bankacılık sisteminin dışında faaliyet gösteren kripto para birimleri de bir sermaye kaçış yöntemi olarak ortaya çıktı. Sınır ötesi ödemeleri yapmak için kripto kullandıklarını söyleyen bir Rus ise Moskova’daki avukatlara ruble olarak 8.000 dolar ödediğini belirtti.
PARA AKIŞI ESKİ SOVYET DEVLETLERİNE YARADI
Yurt dışına gönderilen Rus parası, savaştan ağır darbe alması beklenen daha küçük eski Sovyet devletleri için beklenmedik bir nimet oldu. Banka karlılığı arttı, para birimleri güçlendi ve merkez bankaları döviz tamponları oluşturdu.
Ermenistan ekonomisi geçen yıl yüzde 13 büyüyerek Uluslararası Para Fonu tarafından takip edilen 196 ülke arasında en güçlü oranlardan biri oldu. Gürcistan ekonomisi yüzde 10, Kırgızistan ekonomisi yüzde 7 büyüdü.
S&P Global Ratings’in verilerine göre, Gürcistan mart ayına kadar Rusya’dan yapılan para transferlerinde yüzde 565, Ermenistan’a yapılan transferlerde ise yüzde 382 artış kaydetti.
Yabancılar geçen yıl Azerbaycan’ın bankacılık sistemine yaklaşık 514 milyon dolar ve Gürcistan bankalarına 1,5 milyar dolar yatırdı.
S&P’den Karen Vartapetov ise, “Bunlar olağanüstü büyüme seviyeleri” dedi.
